Wat is stress precies en hoe kom je aan langdurige stress?
Stress is niet per se iets slechts. Het is heel natuurlijk en het kan zelfs je leven redden. Stel bijvoorbeeld dat je lekker chill aan het wandelen bent in de stad en je let even niet op. Het volgende moment besef je dat je op de rijbaan loopt en zie je een bus op je afkomen. Je lichaam springt dan van nature in de stressstand: je lichaam laat in een fractie van een seconde de stresshormonen adrenaline en cortisol vrijkomen. Hierdoor gaat direct je hart sneller kloppen, je bloeddruk stijgt, je spieren spannen zich aan en er gaat extra zuurstof naar je hersenen en spieren. Je bent daardoor in één klap superalert, waardoor je nog net op tijd kunt wegspringen voor die bus.
Ook in andere situaties kan je lichaam in de stressstand schieten. Wanneer je het druk hebt op je werk of met je studie bijvoorbeeld. Ook dit is niet per se een probleem, want het zorgt ervoor dat je sneller kunt werken en die deadline toch nog net kunt halen. Problematisch wordt het wanneer dit te vaak gebeurt of je wanneer je vaak stress hebt door andere dingen. Je lichaam heeft dan niet de tijd om zich te herstellen en het cortisolniveau blijft constant hoog. Hierdoor raken allerlei processen in je lichaam ontregelt, waardoor je alleen maar meer gestrest raakt en in een vicieuze cirkel belandt van constante stress.
Waarom kom je aan door stress?
Stress kan er op verschillende manieren voor zorgen dat je aankomt. De boosdoener is hierbij altijd het stofje cortisol:
- Je krijgt er honger van.
- Je stofwisseling gaat ervan omlaag.
- Je wordt er moe van en hebt geen zin om gezond te leven.
Je krijgt honger
Zoals gezegd is stress en de aanmaak van cortisol een natuurlijke reactie van je lichaam op een bepaalde situatie. Je lichaam heeft dit eigenlijk heel slim aangepakt. Want het stofje cortisol zorgt er niet alleen voor dat je direct scherp bent, het zorgt er ook voor dat je lichaam zich daarna weer snel kan herstellen. Hoe? Juist: door je hongergevoel aan te wakkeren. Wanneer je net hard heb gewerkt of je bent net weggesprongen van voor de bus, heeft je lichaam behoefte aan energie. Honger krijgen is dan goed, want je moet eten om je energie weer op peil te krijgen.
Maar wanneer je langdurige, chronische stress hebt, zijn je cortisolwaarden vrijwel altijd hoog, terwijl je juist geen bijzondere inspanningen hebt geleverd. Ook dan krijg je honger, terwijl je eigenlijk helemaal geen calorieën verbruikt hebt. En om het nog erger te maken: je krijgt zin in zoet voedsel. En het eten van zoetigheid maakt je dik, mede omdat je snel weer honger zult hebben. Van stress kom je dus aan, omdat je meer calorieën gaat eten dan dat je er verbrandt. En dat zijn helaas geen mooie kilo’s, want de calorieën worden voornamelijk opgeslagen in je buikvet.
Lagere stofwisseling
Maar zorgt stress er niet juist voor dat je stofwisseling omhoog gaat, waardoor je toch meer calorieën verbrandt? Nee, helaas. Het is juist andersom: gestreste mensen hebben een lagere stofwisseling, waardoor ze een lager metabolisme hebben en dus de calorieën die ze binnen krijgen langzamer verbranden. Ook dit zorgt ervoor dat je dikker wordt. In 2015 maten onderzoekers zes uur lang het metabolisme van twee groepen vrouwen na het eten van dezelfde maaltijd. De ene groep was gestrest, de ander niet. Wat bleek? De vrouwen die niet gestrest waren, verbrandden gemiddeld 104 kcal meer dan zij die wel stress hadden. De wetenschappers berekenden dat deze langzamere stofwisseling door stress er op deze manier toe leidt dat je ruim vijf kilo per jaar extra aankomt.
Geen energie om gezond te leven
Langdurige stress werkt vermoeidheid in de hand. Je wordt er op den duur gewoon moe en futloos van, waardoor het moeilijker wordt de energie op te brengen om nog gezond te leven. Zo verval je in slechte gewoontes: je geeft toe aan de drang om zoete troep te eten, hebt geen zin om te sporten, hebt geen energie om gezond voor jezelf te koken en bent eerder geneigd alcohol te drinken. Deze gewoontes zullen er stuk voor stuk voor zorgen dat je aankomt in plaats van afvalt.
Stress en vicieuze cirkels
Het grote gevaar van stress is dat het uitmondt in een vicieuze cirkel, waar je moeilijk uit komt. Met andere woorden: de gevolgen van stress zijn ook er ook de oorzaak van dat je meer stress krijgt. Ook met stress en gewicht is dit het geval. Want wat gebeurt er met je cortisolniveau wanneer je zoetigheid eet? Precies: het gaat omhoog. Alcohol? Je lichaam maakt er meer cortisol door aan. Probeer je gezond te leven, maar lukt dat niet omdat je te vaak te moe bent? Perfect recept voor stress! En zou je graag afvallen, maar lukt dat niet? Vul zelf maar in…
Afvallen door stress te verminderen
Niet ieders lichaam reageert overigens hetzelfde op stress. Sommige mensen maken meer cortisol aan dan anderen. Je hoeft dus niet per se aan te komen door stress. Aan de andere kant kan het ook zo zijn dat je al zo lang te veel stress hebt, dat je er gewend aan bent. Als je echt wilt weten of stress de oorzaak is van je te hoge gewicht, kun je dit het beste met je huisarts bespreken. Maar herken je jezelf in wat we hierboven allemaal verteld hebben? Dus lukt het niet om af te vallen ondanks dat je het wel probeert? Heb je vaak trek in comfort food? Voel je jezelf vaak moe? En heb je vooral veel buikvet? Dan is de kans groot dat je aankomt door stress, of in ieder geval niet afvalt. We zouden dan proberen die vicieuze cirkel te doorbreken en stress te verminderen. Enkele simpele tips:
- Ga meer bewegen. Hierdoor komt het stofje endorfine vrij, wat ervoor zorgt dat je cortisolniveau daalt.
- Probeer niet alles perfect te doen. Laat het gaan.
- Meditatie en yoga zijn ook bewezen effectief tegen stress.
- Focus op gezonde voeding. Eet veel fruit, neem in plaats van een snelle snack een gezond tussendoortje en zorg in ieder geval dat je gezond ontbijt. Hierdoor vermindert ook je ongezonde eetlust gedurende de dag en daalt je cortisolniveau.
- Drink zo min mogelijk koffie en alcohol.